Ανακαλύπτοντας ξανά τον Εαυτό μας και τους Άλλους

Υπάρχουν κάποιες στιγμές της ζωής μας που είναι εξαιρετικά αποκαλυπτικές. Τέτοιες στιγμές μπορεί να συνδέονται με κομβικά γεγονότα που έχουν συμβεί σ’ εμάς ή και σε σημαντικούς Άλλους της ζωής μας και συνήθως περιλαμβάνουν αλλαγές, μετακινήσεις – τόσο συμβολικά όσο και κυριολεκτικά– και υιοθέτηση νέων τρόπων συμπεριφοράς.

Ένας γάμος, η γέννηση ενός παιδιού, ένα διαζύγιο, μια απώλεια, το πένθος, μια μετακόμιση, η απόλυση και η πιθανή ανεργία είναι γεγονότα κομβικής σημασίας που δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για τη γέννηση και την έκφραση των συναισθημάτων, για μοίρασμα ή για «πάγωμα». Με την έννοια «πάγωμα» εννοείται η ακινησία σε συναισθηματικό επίπεδο, που όσο αναγκαία μπορεί να είναι σε ένα απροσδόκητα δυσάρεστο γεγονός, ταυτόχρονα μπορεί να είναι και μη λειτουργική όταν εξελίσσεται σε τροχοπέδη της καθημερινής μας ζωής.

Άρα, τι κάνουμε; Ζητάμε βοήθεια; Αλλάζουμε; 

Συχνά φίλοι και γνωστοί μου θέτουν το ερώτημα, αν αλλάζει ο χαρακτήρας μας. Αν αλλάζει η προσωπικότητά μας. Πάντα η απάντηση που δίνω, αισθάνομαι ότι αφήνει μια γλυκόπικρη αίσθηση. Ίσως, η αναμενόμενη και επιθυμητή απάντηση θα ήταν ότι οι άνθρωποι μέσα από τη Συμβουλευτική και την Ψυχοθεραπεία αλλάζουν ολοκληρωτικά.

Η αλήθεια όμως είναι ότι η ιδιοσυγκρασία μας δεν αλλάζει. Είμαστε αυτοί που είμαστε και παραμένουμε αυτοί που είμαστε. Με το φως και το σκοτάδι μας, τα δυνατά και τα αδύνατα στοιχεία μας, τα τρωτά, τα θνητά, τις πληγές και τα τραύματα. 

Εκείνο που αλλάζει είναι ο τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε αρχικά με τον Εαυτό μας και στη συνέχεια με τους Άλλους. Στο πρόσωπο του σημαντικού Άλλου μπορούμε να τοποθετήσουμε τον/τη σύντροφο, την οικογένεια, τους φίλους, τα παιδιά, τον/τη συνάδελφο ή ακόμα και ένα κατοικίδιο. Οτιδήποτε περιλαμβάνει σχέση προϋποθέτει δεξιότητες επικοινωνίας.

Ζούμε σε μια εποχή που δεν είναι μόνο τα εμπόδια που δυσχεραίνουν την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας. Η καθημερινότητα είναι σκληρή και συχνά κακοποιητική. Συναντάμε βία, συναντάμε άγχη, συναντάμε θυμό και επιθετικότητα. «Εκεί έξω» που συναντάει τυχαία ο ένας τον άλλο συχνά λειτουργούμε ως καθρέφτης ο ένας για τον άλλο, αποστέλλει μηνύματα ο ένας στον άλλο – λεκτικά και μη λεκτικά, συνειδητά και ασυνείδητα – και γίνονται αντιμεταβιβάσεις που άλλες φορές τις αναγνωρίζουμε και άλλες φορές όχι.

Όταν σκοντάφτουμε, σκοντάφτουμε μαζί. Όταν συγκρουόμαστε, συγκρουόμαστε μαζί και όταν ερχόμαστε κοντά, επιτρέπουμε το «πλησίασμα» και την εγγύτητα.

Όμως προϋπόθεση του πληθυντικού είναι ο ενικός. Σκοντάφτω, συγκρούομαι, με πλησιάζω.

Η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπευτική διαδρομή είναι μοναδική, κρύβει δώρα, θησαυρούς, συναντήσεις, αποχαιρετισμούς, αγάπη και φόβο, τραύματα και αποδοχή. Μα πάνω απ’ όλα φανερώνει αλήθεια!

Για να συμβούν όλα τα παραπάνω χρειάζεται να κάνουμε χώρο. Όχι για να παραχωρήσουμε τη θέση μας, αλλά για να μετακινηθούμε από αυτή. Για να σπάσουμε το μοτίβο μας, γύρω από το οποίο μας διαπαιδαγώγησαν, όταν ήμασταν παιδιά και μάθαμε να συνδεόμαστε μέσα από αυτό. Η ασφάλεια όμως, όσο σημαντική είναι για να έχουμε μια αισθητή βάση και να μην αισθανόμαστε ότι βρισκόμαστε στον αέρα, ταυτόχρονα μπορεί να μας αποτρέπει στο να προχωρήσουμε, στο να δούμε με άλλη ματιά τόσο εμάς όσο και τους γύρω μας και να προσδιορίζεται η ζωή μας από τον φόβο και όχι από την ελευθερία.

Πρόσφατα σε μια συνεδρία Συμβουλευτικής ζήτησα από τη θεραπευόμενη να επιλέξει τέσσερις κάρτες. Οι δυο μεγάλες κάρτες θα εξέφραζαν λεκτικά το συναίσθημά της στην αρχή των συνεδριών και το συναίσθημά της στο «εδώ και στο τώρα» της. Οι δυο πιο μικρές κάρτες που είχαν ζωγραφιές, θα απέδιδαν τις παραπάνω συναισθηματικές περιγραφές.

Η λέξη που επιλέχθηκε για το παρελθόν ήταν η «ακινητοποίηση» και η ζωγραφιά έδειχνε μια ανθρώπινη φιγούρα, κλεισμένη σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, να κάθεται εγκλωβισμένη, μόνη και απομονωμένη.

Η λέξη που επιλέχθηκε για το «εδώ και το τώρα» ήταν η «ελπίδα» και η ζωγραφιά έδειχνε ένα άσπρο πουλί, με ανοιχτά τα φτερά του, να πετάει ψηλά και ελεύθερα στον ουρανό.

Δυο τόσο αντιφατικές εικόνες και στιγμές. Δυο εκ διαμέτρου αντίθετες φάσεις ζωής, που όμως είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένες, αφού η μια προϋποθέτει την άλλη. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει η μια εικόνα αν δεν προϋπήρχε η προηγούμενη. Αντίστοιχα η ύπαρξη της τωρινής δεν αποκλείει την επανεμφάνιση της προηγούμενης.

Ο,τι ζούμε είμαστε εμείς. Όσα βιώνουμε είναι η ζωή μας, οι σχέσεις μας, τα τραύματά μας, τα χαμόγελά μας. Οι πτώσεις μας και οι κορυφές μας. 

Εκείνο που μας προσφέρεται απλόχερα μέσα από τη Συμβουλευτική και την Ψυχοθεραπεία είναι να βλέπουμε με άλλη ματιά – ίσως και με άλλα μάτια -, να αποδεχόμαστε, να αναλαμβάνουμε την ευθύνη μας, να μην κρίνουμε, να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας – όσο δύσκολα και αν είναι -, να μας επιτρέπουμε να παλινδρομούμε και να μας δίνουμε την ευκαιρία να ξαναρχίζουμε.

«Η ζωή είναι αγρίως απίθανή» όταν μας επιτρέπουμε να ανακαλύπτουμε ξανά τον Εαυτό μας και τους Άλλους.

Συγγραφή: Νίκος Τσιλιβαράκος, Κοινωνικός Λειτουργός, Εκπαιδευόμενος Ψυχοθεραπευτής – Δραματοθεραπευτής

Επιμέλεια: Ομάδα του Teach n’ Treat