Η αρνητική συμπεριφορά του παιδιού

“Το παιδί εκείνο που χρειάζεται στοργή περισσότερο απ’ όλα, θα τη ζητάει πάντα με τον πιο άστοργο τρόπο.”  -Rassel Barkley

Το παιδί έχει στις βασικές του ανάγκες την στοργή, ενσυναίσθηση, την αγάπη και την αποδοχή. Όταν αισθάνεται ότι κάποια από αυτές τις ανάγκες δεν καλύπτεται βιώνει αρνητικά συναισθήματα που κινούνται ανάμεσα στο φόβο, τη θλίψη και τον θυμό. Τα συναισθήματα αυτά, είναι μεγάλα, επίπονα και δύσκολα διαχειρίσιμα. Ο οργανισμός του δεν τα αντέχει. Απορρυθμίζεται. Και η απορρύθμιση προβάλλεται με την αρνητική συμπεριφορά του παιδιού.

-Γιατί δεν μιλάει; Ρωτούν γονείς και εκπαιδευτικοί.

Γιατί αν δεν έχει καλυμμένες τις βασικές του ανάγκες αυτές, η εμπιστοσύνη του χάνεται και δεν πιστεύει ότι μιλώντας σε εμάς θα το καταλάβουμε. Έτσι, μόνο του προσπαθεί να διαχειριστεί τον ίδιο του τον εαυτό σε απορρύθμιση.

Για να μπορέσει να το πετύχει αυτό, στο πλαίσιο της επιβίωσης, αναπτύσσει μηχανισμούς αντιμετώπισης. Η αντίδραση, η επίθεση, η έκρηξη, η απώθηση, η αδράνεια, η άρνηση είναι κάποιοι από τους μηχανισμούς που επιλέγει για να δημιουργήσει συμβάντα με σκοπό να γεννηθούν σε εμάς ακριβώς τα ίδια συναισθήματα τα οποία βιώνει. Έτσι, το χάνουμε. Βιώνοντας τα συναισθήματα αυτά, χρησιμοποιούμε τους δικούς μας μηχανισμούς αντιμετώπισης για να επιβιώσουμε από τα δικά μας επίπονα συναισθήματα. Επιλέγουμε τιμωρίες, φωνές, απειλές και χειριστικές συμπεριφορές για να το κάνουμε να ηρεμίσει και να συνεργαστεί.

Σαν αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασίας, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, από τον οποίο κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει. Βλέπουμε ότι τίποτα δεν λειτουργεί. Οι αρνητικές συμπεριφορές συνεχίζουν όσο και να προσπαθούμε, νιώθοντας απελπισία. Συχνά δε, νομίζουμε ότι το παιδί θέλει να περάσει το δικό του κι επιμένουμε ακόμα περισσότερο στους μηχανισμούς αντιμετώπισης που έχουμε επιλέξει και τότε αυτό που συμβαίνει είναι να βγαίνουμε τελείως εκτός ελέγχου όλοι.

Επίσης συχνά και εύκολα, του κολλάμε και την ταμπέλα του «Προβληματικού» παιδιού, προβάλλοντας τις αδυναμίες του και να χαμηλώνοντας την αυτοεκτίμησή του. Δεν είναι λίγα τα παιδιά που ξεχωρίζουν στο οικογενειακό ή σχολικό πλαίσιο για την ιδιότητά τους αυτή. Και όσο ξεχωρίζουν, τόσο τα ίδια επιμένουν να διατηρούν αυτή τη μοναδικότητα, μήπως κι ακουστούν. Αλλά αντί να ακουστούν τιμωρούνται.

Πώς θα σταματήσουμε, λοιπόν, το φαύλο κύκλο;

• Να διαπιστώσουμε το λάθος μήνυμα το οποίο έχουμε περάσει εν αγνοία μας: «Το παιδί φωνάζει για αγάπη, στοργή κι αποδοχή κι εμείς το τιμωρούμε γι’ αυτό.»
• Ύστερα να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας και τα δικά μας συναισθήματα κατά τη διάρκεια ή μετά από κάθε άσχημο συμβάν. Ρωτάμε τον εαυτό μας: «Πώς με κάνει να νιώθω αυτό το παιδί;»
• Στη συνέχεια, να αποδεχτούμε ότι τα συναισθήματα που βιώνουμε είναι ακριβώς τα ίδια με εκείνα που βιώνει εκείνο. Να μείνουμε λίγο με αυτά και να τα αναγνωρίσουμε.

Αφού, λοιπόν σταματήσουμε το φαύλο κύκλο, χρειάζεται να βοηθήσουμε το παιδί να αυτορρυθμιστεί και να νιώσει πάλι αυτοπεποίθηση:

• Ξεκολλάμε την ταμπέλα του «Προβληματικού παιδιού» από επάνω του. Σταματάμε να προβάλουμε τα αρνητικά του. Εστιάζουμε στα θετικά και προβάλλουμε αυτά.
• Δημιουργούμε συνθήκες για νέες εμπειρίες που θα φέρουν τα αντίθετα συναισθήματα, τα οποία ήδη βιώνει. Συναισθήματα χαράς, ενθουσιασμού και ικανοποίησης.
• Αφήνουμε τον εαυτό μας ελεύθερο να κατεβάσει ιδέες για τις νέες εμπειρίες, που θα συναντούν το προφίλ του παιδιού.
• Του προσφέρουμε κίνητρα.
• Του δίνουμε επιλογές. Πολλές ευκαιρίες για επιλέξει τι θέλει και πώς το θέλει μέσα στη μέρα.
• Δημιουργούμε ένα σταθερό καθημερινό πρόγραμμα, έτσι ώστε να γνωρίζει τι έχει να κάνει και πότε. Φροντίζουμε για την τήρηση του προγράμματος.
• Προσφέρουμε τη στοργή και την αγάπη μας άνευ όρων.
• Του δείχνουμε ενσυναίσθηση κι αποδοχή άνευ όρων.
• Το εμπιστευόμαστε.
• Δημιουργούμε συνθήκες σύνδεσης για λίγα λεπτά μέσα στη μέρα.
• Δημιουργούμε μοτίβα συμπεριφορών για τις στιγμές σύνδεσης, που δημιουργούν ένα περιβάλλον που κρατάμε ίδιο στην καθημερινότητα: πχ. Ίδιες κινήσεις, ίδιο τόνο φωνής, ίδιος φωτισμός, ίδια δράση, ίδιο σημείο επαφής κ.α.

Αναγνωρίζοντας ακριβώς τι χρειάζεται να δώσουμε, ώστε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες του, το παιδί θα εμπιστευτεί εμάς και τον εαυτό του. Θα αποκτήσει αυτοπεποίθηση. Θα μπορεί να αυτορρυθμίζεται, να προσαρμόζεται, αλλά και να πειθαρχεί. Θα σταματήσει να αντιστέκεται και θα νιώθει ασφάλεια. Έτσι, θα αποκτήσει τη βάση για να μπορέσει στη συνέχεια να αναπτυχθεί και να δημιουργήσει.

Σύνταξη: Μαρία Βερίγου | Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας | Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεύτρια

Επιμέλεια: Teach n’ Treat