Η Δυσλεξία στην παιδική ηλικία

Η δυσλεξία στην παιδική ηλικία αποτελεί τη συχνότερη μορφή μαθησιακής δυσκολίας καθώς αφορά το 5-12% παγκοσμίως.

Πρόκειται για μια ομάδα ειδικών αναπτυξιακών διαταραχών με νευροβιολογικό υπόβαθρο και δημιουργεί δυσκολίες στη χρήση του γραπτού ή προφορικού λόγου. Παρουσιάζεται με διαφορετική συμπτωματολογία σε κάθε παιδί, ωστόσο υπάρχουν κάποια γενικά χαρακτηριστικά, πολλά απ’ αυτά κινητοποιούν τους γονείς να προχωρήσουν σε αξιολόγηση, κυρίως στη αρχή της σχολικής ζωής του παιδιού:

Γενική Εικόνα

• Εμφανίζεται ως ένα έξυπνο παιδί το οποίο δυσκολεύεται πολύ να διαβάσει, να γράψει ή να συλλαβίσει λέξεις. Ενώ μπορεί να έχει υψηλό δείκτη νοημοσύνης, δεν τα πάει και πολύ καλά στο σχολείο.
• Τα λάθη στα γραπτά του είναι πολλά σε αριθμό και επαναλαμβανόμενα.

• Ονομάζεται συχνά τεμπέλης, απρόσεκτος, που δεν προσπαθεί αρκετά και του προσάπτεται η ευθύνη για τις χαμηλές του επιδόσεις.
• Αποδίδει καλύτερα στα προφορικά, παρά στις γραπτές δοκιμασίες.
• Συνήθως διψάει για γνώση, αλλά δεν δείχνει ενδιαφέρον για τα βιβλία ή αδιαφορεί για το διάβασμα και το σχολείο και αντιστέκεται. Σχολική αντίσταση ή άρνηση.
• Έχει εφευρετικότητα στον τρόπο που καλύπτει τις αδυναμίες του και οι μηχανισμοί άμυνας του συνήθως το οδηγούν σε αρνητικές συμπεριφορές.
• Χάνεται πολύ εύκολα στις σκέψεις του και δεν έχει πολύ καλή επαφή με το χρόνο. Σύγχυση χρόνου.
• Δύσκολα μπορεί να εστιάσει την προσοχή του σε κάτι συγκεκριμένο. Η εικόνα του είναι γενική. Πολύ συχνά μπερδεύει το δεξιά με το αριστερά, το πάνω με το κάτω. Συχνά αποπροσανατολίζεται. Σύγχυση χώρου.

Συμπτώματα και δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί 

Όραση και Ανάγνωση

Το παιδί παρουσιάζει δυσχέρεια στην αποκωδικοποίηση των λέξεων, στις βασικές αναγνωστικές δεξιότητες καθώς και στην κατανόηση κειμένου. Πιο συγκεκριμένα:
• Δεν εστιάζει την προσοχή του για πολλή ώρα στο κείμενο, καθώς δυσκολεύεται να το αποκωδικοποιήσει. Μικρή διάρκεια συγκέντρωσης προσοχής – διαταρακτικότητα.
• Δεν διαβάζει για την ευχαρίστησή του, καθώς η εντατική συγκέντρωση προσοχής δεν έχει τίποτα το ευχάριστο, παρά μόνο δυσκολία. Κάποιες φορές διαμαρτύρεται για ιλίγγους, πονοκεφάλους ή στομαχόπονους, όταν διαβάζει ή χρειαστεί να διαβάσει.
• Παραλείπει, αντιστρέφει, προσθέτει, αντιμεταθέτει γράμματα, συλλαβές ή λέξεις ή ολόκληρες σειρές κατά την ανάγνωση. Μπερδεύει γράμματα, αριθμούς, λέξεις, ακολουθίες ή λεκτικές επεξηγήσεις πραγμάτων.
• Χάνει πολύ εύκολα τη θέση του σημείου που διαβάζει και πολλές φορές συνεχίζει να διαβάζει μερικές σειρές πιο πριν ή πιο μετά. Χάσιμο αράδας.
• Διαμαρτύρεται ότι τα γράμματα και οι αριθμοί πηδάνε, διογκώνονται, συρρικνώνονται ή εξαφανίζονται. Αισθάνεται κίνηση των γραμμάτων. Δείχνει να έχει πρόβλημα με την όρασή του παρότι οι ιατρικές του εξετάσεις δεν παρουσιάζουν κάποια αντίστοιχη διάγνωση.
• Όταν δυσκολεύεται σε κάποιες λέξεις δεν τις διαβάζει αλλά τις μαντεύει, παρασυρόμενο από κάποια γνωστή του συλλαβή ή κάποια λέξη που του είναι πιο οικεία (π.χ. παιδί αντί παιδικός)
• Διαβάζει πολλές φορές ένα κείμενο έχοντας πολύ μικρή κατανόηση του περιεχομένου.
• Παραλείπει, αγνοεί ή δε του γίνονται αντιληπτά τα σημεία στίξης και τα κεφαλαία γράμματα.
• Διαβάζει αργά, με δισταγμό, χωρίς ροή και συχνά συλλαβίζει.

Ακοή και Ομιλία

• Δεν βρίσκει τις λέξεις ή δυσκολεύεται να τις βάλει σε σειρά για να εκφράσει την πολυδιάστατη σκέψη του.
• Δείχνει να μην ακούει ή να μην προσέχει αυτά που λέγονται, παρόλο που έχει οπτική επαφή με τον συνομιλητή του.
• Μερικοί ήχοι της γλώσσας αρθρώνονται με δυσκολία.
• Μιλά με σύντομες προτάσεις, αφήνει μισοτελειωμένες τις προτάσεις του, εκφέρει με λανθασμένο τρόπο μεγάλες λέξεις και προτάσεις. Τραυλίζει σε στρεσογόνες καταστάσεις.

Γραφή και Ορθογραφία

Το δυσλεκτικό παιδί παρουσιάζει δυσκολίες στη γραφή, την ορθογραφία και γενικότερα στη γραπτή διατύπωση, λόγω έντονης δυσχέρειας στην αντιληπτική επεξεργασία και στην επεξεργασία των πληροφοριών (αδυναμία διάκρισης οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων ή οπτικών και ακουστικών μορφών και ακολουθιών). Πιο συγκεκριμένα:
• Ο γραπτός του λόγος είναι μεταβλητός και δυσανάγνωστος. Συχνά έντονη κακογραφία και μουτζούρες.
• Δυσκολεύεται να πιάσει το μολύβι του – Αντιστέκεται λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζει.
• Παραλείπει, προσθέτει, αντικαθιστά, αντιστρέφει γράμματα, συλλαβές ή λέξεις.
• Συχνά καθρεπτική γραφή. (π.χ. αντί 3 γράφει ε)
• Συντέμνει λέξεις (π.χ. τρέχω αντί τρέχοντας)
• Κάνει πολλά ορθογραφικά λάθη ακόμα και σε λέξεις που έχει συστηματικά διδαχθεί. Έχει δυσκολία να αυτοματοποιήσει τις βασικές καταλήξεις (αρσενικά σε –ος, θηλυκά σε –η, ουδέτερα σε –ι, ρήματα σε –ω κ.ά.)

Διαβάστε σχετικά  Τα ιδιαίτερα χαρίσματα και οι ικανότητες των δυσλεκτικών  |  Η Δυσλεξία στην ενήλικη ζωή

• Αντικαθιστά γράμματα, των οποίων οι ήχοι (φθόγγοι) είναι φωνολογικά συγγενείς (χειλικοί, οδοντικοί, ουρανικόληκτοι) (π.χ. β – φ, θ – δ, γ – χ) ή κάνει αντικαταστάσεις φθόγγων που μοιάζουν μεταξύ τους ως προς τη μορφή.
• Δυσκολεύεται να τηρήσει τις αποστάσεις ανάμεσα στις λέξεις και τις ενώνει (π.χ. τοσπιτάκιτουσκυλου).
• Δυσκολεύεται στον τονισμό και στη χρήση των σημείων της στίξης. Συχνά απουσιάζουν και τα δυο.
• Δυσκολεύεται να ξεκινήσει τις προτάσεις με κεφαλαία γράμματα, ενώ πολλές φορές τα χρησιμοποιεί όταν δε χρειάζονται (π.χ. Σήμερα Δεν είχαμε σχοΛείο).
• Χρησιμοποιεί περιορισμένο λεξιλόγιο.
• Δυσκολεύεται να εκφραστεί γραπτά και έχει πολλά συντακτικά λάθη, καθώς οι προτάσεις του δεν είναι σωστά δομημένες.

Μαθηματικά

Το δυσλεκτικό παιδί παρουσιάζει έντονη δυσχέρεια στην αντίληψη των αριθμητικών συμβόλων, του χώρου, του χρόνου, των ακολουθιών και στη χρήση των υπολογιστικών πράξεων. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρούνται:
• Διαστρεβλώσεις της αντίληψης του χρόνου. Δείχνει απρογραμμάτιστος, καθυστερεί να ξεκινήσει και να τελειώσει κάποια δραστηριότητα ή την εργασία του.
• Δυσκολίες στην αναγνώριση των μαθηματικών συμβόλων +, -, x, :
• Δυσκολίες στις βασικές πράξεις των μαθηματικών (πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμός, διαίρεση).
• Αδυναμία νοερών πράξεων. Πολλές φορές χρησιμοποιεί τα δάχτυλά του ή άλλα αντικείμενα για να κάνει πράξεις.
• Δυσκολία στην αντιγραφή αριθμών και πράξεων.
• Δυσκολία στη χρήση «κρατουμένων» και δυσκολία στην εκμάθηση της προπαίδειας του πολλαπλασιασμού.
• Αδυναμία κατανόησης μαθηματικών εννοιών, όπως του μεγέθους, της ποσότητας, της μεταβολής, της μετάθεσης.
• Δυσκολία στην εκτέλεση διαδοχικών βημάτων στις αριθμητικές πράξεις
• Αδυναμία κατανόησης της εκφώνησης των μαθηματικών προβλημάτων.

Μνήμη

• Καλή μνήμη όσων αφορά γεγονότα που έχουν γίνει στο απώτερο παρελθόν και αφορούν εμπειρίες, τοποθεσίες και πρόσωπα.
• Αδύνατη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη μνήμη στις σειροθετήσεις, δηλαδή στη χρονική διαδοχή και την αλληλουχία γεγονότων. (π.χ. Το παιδί δυσκολεύεται στο να συγκρατήσει στη μνήμη του σειρά ιστορικών γεγονότων).
• Δυσαρμονία αφενός μεταξύ της ακουστικής – λεκτικής μνήμης και της οπτικής αντίληψης.
• Δυσαρμονία μεταξύ της οπτικοχωρικής ικανότητας και των γλωσσικών στρατηγικών οπτικής και ακουστικής μνήμης.
• Καλή βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη μνήμη σχετικά με τις οπτικοχωρικές παραστάσεις. Σκέφτεται πρωταρχικώς με εικόνες, συναισθήματα.
• Δυσκολίες στην οργάνωση των σκέψεων, παράλληλες σκέψεις.

Τι είναι σημαντικό να γνωρίζετε 

Η Δυσλεξία χαρακτηρίζεται ειδική μαθησιακή δυσκολία και σύμφωνα με τα κριτήρια του Ολλανδού καθηγητή Dumont (1990):
α) Αναφέρεται σε παιδιά με κανονική νοημοσύνη ή ακόμα και σε παιδιά με υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Πιο συγκεκριμένα, ο Δείκτης Νοημοσύνης (I.Q.) του παιδιού θα πρέπει να κυμαίνεται από 90 και πάνω, με βάση σταθμισμένα τεστ νοημοσύνης.
β) Υπάρχει σοβαρή ένδειξη να παρουσιάζεται, όταν η νοημοσύνη του παιδιού είναι ανώτερη από τις ανάλογες γλωσσικές του ικανότητες.
γ) Δεν σχετίζεται με αισθητηριακές ανεπάρκειες – προβλήματα στην όραση και ακοή.

Δείτε ακόμη  What is Dyslexia – Kelli Sandman-Hurley

δ) Δεν σχετίζεται με συναισθηματικά προβλήματα, (π.χ. ο φόβος της αποτυχίας, το άγχος αποχωρισμού, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, το διαζύγιο των γονέων).
ε) Δημιουργεί καθυστέρηση στην εκμάθηση της ανάγνωσης και της ορθογραφημένης γραφής. Αρχικά, το δυσλεξικό παιδί αδυνατεί να συνδέσει το φθόγγο – φώνημα με το αντίστοιχο γράμμα – γράφημα και να διατηρήσει στη μακροπρόθεσμη μνήμη τους συνδυασμούς φωνημάτων και γραφημάτων.
στ) Δημιουργεί αδυναμία στην απόκτηση φωνολογικών δεξιοτήτων, που είναι απαραίτητες για την εκμάθηση των μηχανισμών της ανάγνωσης και της γραφής.
ζ) Παρατηρείται σε άτομα με περισσότερο ανεπτυγμένο το δεξί ημισφαίριο, που αφορά οπτικοχωρικές ικανότητες, ενώ το αριστερό ημισφαίριο είναι υπεύθυνο για τις γλωσσικές.

Τι πρέπει ακόμη να γνωρίζετε 

Δεν είναι απαραίτητο να συνυπάρχουν όλα τα συμπτώματα για να χαρακτηρισθεί ένα παιδί δυσλεξικό ούτε, όμως, και είναι αρκετή η ύπαρξη ενός και μόνο συμπτώματος για να δικαιολογήσει αυτόν τον χαρακτηρισμό. Η διάγνωση είναι μια σύνθετη διαδικασία που αποτελεί συνάρτηση πολύπλευρης θεώρησης, αρνητικών και θετικών εκδηλώσεων και πραγματοποιείται από πολλούς επιστημονικούς κλάδους κατόπιν αξιολόγησης. Από την έγκαιρη και τη σωστή διάγνωση, αλλά και στη συνέχεια η εφαρμογή του κατάλληλου τρόπου αντιμετώπισης, εξαρτάται η επιτυχία του εκάστοτε προγράμματος για τη διαχείριση των δυσκολιών του παιδιού.

Ο κατάλληλος χρόνος αξιολόγησης

Για να επιτευχθεί ολοκληρωμένη και ακριβής διάγνωση δυσλεξίας στην παιδική ηλικία θα πρέπει ένα παιδί να έχει θετικούς όλους τους νοητικούς και βιοψυχοκοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και εκπαιδευτικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη μάθηση και παρ’ όλα αυτά να υστερεί τουλάχιστον 1,5 – 2 χρόνια στην ανάγνωση και τη γραφή σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του. Επομένως, το νωρίτερο που μπορεί να πραγματοποιηθεί η διάγνωση με τα κατάλληλα ψυχο-διαγνωστικά τεστ περί τα μέσα της Β’ δημοτικού, σε ηλικία δηλαδή 7 – 8 ετών.

Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η δυσλεξία δεν θεραπεύεται. Ένα δυσλεκτικό παιδί θα εξελιχθεί σε έναν δυσλεκτικό ενήλικα. Επιπλέον, μπορεί η δυσλεξία να είναι υπεύθυνη για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένα παιδί στο σχολείο, ωστόσο είναι υπεύθυνη και για τα χαρίσματα του.

Απόδοση: Μαρία Βερίγου | Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας | Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεύτρια | Ειδική Παιδαγωγός

Επιμέλεια: teachntreat.gr