Κάθε χρόνο, στις 10 Οκτωβρίου, η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας μας υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει πραγματική ευεξία χωρίς ψυχική υγεία. Το φετινό (2025) θέμα της ημέρας είναι «Access to Services – Mental Health in Catastrophes and Emergencies», δηλαδή η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε περιόδους κρίσεων και εκτάκτων αναγκών (ΠΟΥ).
Όμως, οι “κρίσεις” δεν είναι μόνο μεγάλες καταστροφές ή πόλεμοι. Είναι και οι μικρές, καθημερινές εκρήξεις άγχους, υπερέντασης, πίεσης χρόνου και συναισθηματικής εξάντλησης που βιώνουμε όλοι. Εκεί ακριβώς γεννιέται η αυτοφροντίδα — μια πράξη εσωτερικής επανάστασης, μια ήρεμη, προσωπική αντίσταση απέναντι στη φθορά.
Τι σημαίνει αυτοφροντίδα
Η αυτοφροντίδα δεν είναι απλώς χαλάρωση ή πολυτέλεια. Είναι η συνειδητή απόφαση να αναγνωρίσουμε και να φροντίσουμε τις ανάγκες μας — σωματικές, συναισθηματικές και ψυχικές.
Σημαίνει να ακούμε το σώμα και το μυαλό μας, να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να ξεκουραστεί, να βάζουμε όρια και να ζητάμε βοήθεια χωρίς ενοχές.
Αυτοφροντίδα είναι:
- να κοιμάσαι επαρκώς,
- να τρως συνειδητά,
- να κινείσαι,
- να αφιερώνεις χρόνο σε ό,τι σου δίνει χαρά,
- να λες «όχι» όταν χρειάζεται,
- να επιλέγεις ανθρώπους και σχέσεις που σε τρέφουν συναισθηματικά.
Δεν είναι «εγωισμός», είναι επένδυση ζωής.
Γιατί είναι αναγκαία
- Πρόληψη και ανθεκτικότητα
Η αυτοφροντίδα λειτουργεί προληπτικά. Μας βοηθά να αντέχουμε τις δυσκολίες, να ανακάμπτουμε από στρες, απογοητεύσεις ή απώλειες. - Αντίδοτο στο burnout
Εκπαιδευτικοί, φοιτητές, γονείς, επαγγελματίες – όλοι βιώνουν αυξημένη πίεση. Η αυτοφροντίδα είναι το αντίβαρο στην εξουθένωση· μια “παύση” που προστατεύει τη μακροχρόνια ψυχική μας αντοχή. - Καλύτερη ποιότητα ζωής και σχέσεων
Όταν φροντίζουμε τον εαυτό μας, μπορούμε να είμαστε πιο παρόντες και υποστηρικτικοί στους γύρω μας. Η ενσυναίσθηση ξεκινά από μέσα. - Αντίδραση στις κοινωνικές κρίσεις
Το φετινό μήνυμα του ΠΟΥ μας θυμίζει ότι, σε περιόδους κρίσεων, η ψυχική φροντίδα είναι ζωτικής σημασίας. Αλλά και στην “καθημερινή κρίση”, η αυτοφροντίδα γίνεται η δική μας άμυνα απέναντι στην αβεβαιότητα.
Η ψυχική υγεία στην Ελλάδα σήμερα
Τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν μια ανησυχητική εικόνα για την ψυχική υγεία στη χώρα μας:
- 1 στους 4 εφήβους (15-29 ετών) αντιμετωπίζει κάποια ψυχική διαταραχή (in.gr, 2025).
- Ο αυτοτραυματισμός είναι πλέον η 6η κύρια αιτία θανάτου σε ηλικίες 10-19 ετών (libre.gr, 2025).
- Το 53 % των εφήβων δηλώνει ότι νιώθει συχνά νευρικότητα και το 35 % ότι είναι «στα κάτω του» τακτικά (in.gr, 2023).
Αντίστοιχα, στους εργαζόμενους:
- Το 79 % δηλώνει ότι θεωρεί πλέον την ψυχική υγεία βασική προτεραιότητα,
- Όμως το 80 % αναφέρει νευρικότητα ή εσωτερική ταραχή, και
- Το 44 % βιώνει συμπτώματα μελαγχολίας ή κατάθλιψης (EY Ελλάδος & ΕΚΠΑ, 2025).
Περισσότεροι από τους μισούς δηλώνουν ότι διστάζουν να μιλήσουν για την ψυχική τους υγεία από φόβο στιγματισμού (EY, 2025).
Αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι η ανάγκη για καθημερινή φροντίδα και υποστήριξη είναι συλλογική, όχι ατομική υπόθεση.
Μικρές πράξεις αυτοφροντίδας στην πράξη
Η αυτοφροντίδα δεν χρειάζεται να είναι περίπλοκη. Ξεκινά με μικρές, εφικτές αλλαγές:
| Πρακτική | Τι μπορείς να κάνεις |
| Ύπνος | Προσπάθησε να διατηρείς σταθερό ωράριο ύπνου· μείωσε την οθόνη πριν τον ύπνο. |
| Κίνηση | Λίγα λεπτά περπάτημα ή διατάσεις αρκούν για να ρυθμίσουν το στρες. |
| Διατροφή & νερό | Μικρές ισορροπημένες επιλογές, χωρίς ενοχές. |
| Αναπνοές & mindfulness | 2-3 λεπτά συνειδητής αναπνοής, οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. |
| Όρια | Να λες «όχι» όταν το χρειάζεσαι· μην εξαντλείσαι για να ευχαριστήσεις τους άλλους. |
| Χόμπι | Δώσε χώρο στη δημιουργικότητα — ζωγράφισε, γράψε, φύτεψε, τραγούδησε. |
| Σύνδεση με άλλους | Μίλησε σε φίλο ή συνάδελφο, ζήτα βοήθεια. Η επικοινωνία είναι φάρμακο. |
Ακόμη και 10 λεπτά αυτοφροντίδας την ημέρα αρκούν για να αρχίσει να αλλάζει ο τρόπος που νιώθουμε και αντιδρούμε.
Οι αντιστάσεις: γιατί δυσκολευόμαστε
Παρά τη σημασία της, η αυτοφροντίδα συχνά συναντά εμπόδια:
- Έλλειψη χρόνου: Το “δεν προλαβαίνω” είναι ο πιο συχνός λόγος. Όμως, η αυτοφροντίδα εξοικονομεί ενέργεια μακροπρόθεσμα.
- Ενοχές: Πολλοί αισθάνονται ότι η φροντίδα του εαυτού είναι «εγωισμός». Είναι ακριβώς το αντίθετο: είναι προϋπόθεση για να μπορείς να προσφέρεις.
- Στίγμα: Το 51 % των Ελλήνων εξακολουθεί να διστάζει να μιλήσει για θέματα ψυχικής υγείας. Η αυτοφροντίδα είναι και πράξη αποστιγματισμού.
- Απουσία πρόσβασης σε υπηρεσίες: Σε πολλές περιοχές, η πρόσβαση σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι περιορισμένη. Γι’ αυτό το φετινό μήνυμα του ΠΟΥ υπενθυμίζει την ανάγκη για ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες.
Αυτοφροντίδα στην εκπαίδευση
Για τους εκπαιδευτικούς και μαθητές, η αυτοφροντίδα έχει διπλή αξία: είναι εργαλείο πρόληψης και παράδειγμα συμπεριφοράς.
Μερικές ιδέες για το σχολείο και την εκπαίδευση:
- Ενσωμάτωση της αυτοφροντίδας στην καθημερινή τάξη, με μικρές δραστηριότητες χαλάρωσης ή συζητήσεις για τα συναισθήματα.
- Υποστήριξη των εκπαιδευτικών, με σεμινάρια για ψυχική ανθεκτικότητα και διαχείριση άγχους.
- Δημιουργία κουλτούρας αλληλεγγύης, όπου μαθητές και δάσκαλοι αισθάνονται ασφαλείς να εκφράζουν πώς νιώθουν.
Ένας εκπαιδευτικός που φροντίζει τον εαυτό του εκπέμπει δύναμη, ισορροπία και παρακινεί τους μαθητές να κάνουν το ίδιο.
Διάβασε ακόμη: Δεν φταις εσύ για το χάος που μεγάλωσες | Η μητέρα της ψυχικής ασθένειας είναι η ζωή που δεν ζήσαμε
Η σιωπηλή επανάσταση ξεκινά μέσα μας
Η αυτοφροντίδα δεν αλλάζει απλώς την καθημερινότητα ενός ανθρώπου — αλλάζει την κουλτούρα μιας κοινωνίας.
Όταν αρχίζουμε να δίνουμε αξία στην ψυχική μας ευεξία, να ζητάμε βοήθεια χωρίς ντροπή, να θέτουμε όρια, να ακούμε το σώμα και τα συναισθήματά μας, τότε επαναπροσδιορίζουμε τι σημαίνει “φροντίδα”.
Η σιωπηλή επανάσταση δεν χρειάζεται μεγάλα λόγια. Ξεκινά με μία επιλογή:
να σταματήσουμε για λίγο,
να αναπνεύσουμε,
να ρωτήσουμε τον εαυτό μας:
«Πώς είμαι πραγματικά σήμερα;»
Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι το πρώτο βήμα προς μια κοινωνία πιο ανθρώπινη, πιο υγιή και πιο συνδεδεμένη.
Επιμέλεια: Teach n’ Treat Team