Όταν το σώμα μιλάει

Όταν το σώμα μιλάει αποκαλύπτει ό,τι δεν έχει ειπωθεί…

Γεγονότα, όπως η σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση, η παρακολούθηση βίαιων περιστατικών, η ψυχολογική και σωματική κακοποίηση, η παραμέληση στην παιδική ηλικία και γεγονότα απειλητικά για τη ζωή, όπως τροχαία ατυχήματα, φυσικές καταστροφές και πόλεμοι, αποτελούν καταστάσεις παρατεταμένων και επαναλαμβανόμενων τραυματικών εμπειριών.

Στις καταστάσεις αυτές, όταν τα άτομα μιλάνε για το γεγονός που τους έχει συμβεί, το ανακαλούν στη μνήμη τους κι αισθάνονται τα ίδια συναισθήματα. Το σοκ και το άγχος αναβιώνεται με συνοδά συμπτώματα που ονομάζονται συμπτώματα της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες

Τα συμπτώματα που συναντάμε στη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες είναι:

• Συμπτώματα Φόβου, όπως εφιάλτες, εφίδρωση, εκρήξεις θυμού, σφίξιμο στο στομάχι, αίσθηση πανικού, μυϊκοί σπασμοί, υπερδιέγερση.
• Συμπτώματα Αποστασιοποίησης όπως αποπροσωποποίηση, συναισθηματικό πάγωμα και αποσύνδεση, τρέμουλο στη φωνή, δυσκολία στην εκφορά λέξεων και στην ομιλία γενικότερα, ημικρανίες, και λιποθυμικά επεισόδια.

Η δυσκολία στον ύπνο, οι κρίσεις πανικού, οι κρίσεις άγχους, η αδυναμία συγκέντρωσης είναι μόνο ορισμένα συμπτώματα με τα οποία το σώμα μας θα εκδηλώσει όλα εκείνα που δεν έχει πει ή δυσκολεύεται να πει.

Ακόμα και περιπτώσεις χρόνιου πόνου είναι δυνατό να αποτελούν ψυχικό τραύμα το οποίο δεν έχει ειπωθεί. Με την έννοια του χρόνιου πόνου εννοούνται σωματικά συμπτώματα τα οποία έχουν χρονική διάρκεια για παραπάνω από έξι μήνες και προέρχονται από φλεγμονές, νευραλγίες, ατυχήματα και υπονομεύουν την ποιότητα της καθημερινής ζωής του πάσχοντα.

Μοιάζει σαν να εισέρχεται το νευρικό σύστημα σε μια συνθήκη ή κατάσταση επιβίωσης προκειμένου να ανταπεξέλθει στις συνέπειες του ψυχικού τραύματος και ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Η συνεχόμενη παραμονή του οργανισμού σε κατάσταση επιβίωσης έχει ως συνέπεια τη διαρκή πίεση και τη μείωση της ικανότητας για επούλωση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Σύμφωνα με τον Peter Levine η ανθρώπινη ικανότητα να διαχειριστεί με λειτουργικό τρόπο έναν κίνδυνο ή μια απειλητική κατάσταση, διαμορφώνεται από ένα σύνολο παραγόντων όπως:

• το ίδιο το γεγονός,
• το πλαίσιο ζωής του ατόμου την περίοδο που συνέβη το συγκεκριμένο γεγονός,
• τα φυσικά χαρακτηριστικά του ατόμου,
• οι επίκτητες ικανότητες του ατόμου,
• η αίσθηση του ατόμου σχετικά με την ικανότητά του να αντιμετωπίζει τον κίνδυνο και την απειλή,
• το ιστορικό επιτυχίας ή αποτυχίας σε προηγούμενους κινδύνους.

Η γνωστή τα τελευταία χρόνια φράση «Αν δεν μιλήσει το στόμα, θα νοσήσει το σώμα» όσο μπορεί να ακούγεται ως ένα άλλο «τσιτάτο» της εκλαϊκευμένης ψυχολογίας και των βιβλίων αυτοβελτίωσης από πλήθος life coaches, ωστόσο δεν παύει να αποτελεί μια αλήθεια, η οποία συμβαίνει, όχι μόνο τώρα, αλλά και στο παρελθόν.

Διαβάστε ακόμη:   Το ψυχικό τραύμα     |    Πώς το τραύμα μας τείνει να επαναλαμβάνεται 

Η πατριαρχική δομή της οικογένειας, οι αντιπαιδαγωγικές μέθοδοι εκπαίδευσης, οι κακοποιητικές σχέσεις ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα και οι επικίνδυνες νουθεσίες του τύπου «όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος» έστρωναν τους δρόμους για μια κακοποίηση, η οποία όχι μόνο δεν ήταν συγκεκαλυμμένη αλλά έτεινε να νομιμοποιηθεί.

Το άτομο από την παιδική του ηλικία κιόλας εκπαιδευόταν να δέχεται, να μην μιλάει, να μην αντιδρά, να αγαπά από υποχρέωση και να κληρονομεί τοξικές συμπεριφορές τις οποίες τις κληροδοτούσε στους δικούς του απογόνους.

Όμως αν δεν ανοίξει η πληγή, δεν μπορεί να επουλωθεί το τραύμα. Το τραύμα μπορεί να επουλωθεί όταν το στόμα ακούσει το σώμα που μιλάει μέσα από τα συμπτώματα, τα οποία ποτέ δεν κρύβονται, ούτε καλύπτονται.

Ο Χανς Σέλιε στο βιβλίο του ‘’The Stress of Life’’ έγραψε χαρακτηριστικά: «Ένα αιώνιο πάρε δώσε συμβαίνει ανάμεσα στη ζώσα ύλη και στο άψυχο περιβάλλον της, ανάμεσα σε έναν ζωντανό οργανισμό και σε έναν άλλο, από την απαρχή της ζωής στους προϊστορικούς ωκεανούς». Και συνεχίζει σημειώνοντας «Μπορεί να θεωρείτε ότι δεν υπάρχει καμία πιθανή σχέση ανάμεσα στη συμπεριφορά των κυττάρων μας, μιας φλεγμονής για παράδειγμα, και στον τρόπο που διάγουμε τον βίο μας στην καθημερινότητά. Δεν συμφωνώ.»

Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μάθει από την παιδική τους ηλικία να ζουν σε έντονους ρυθμούς και σε μια διαρκή κατάσταση επαγρύπνησης και στρες. Ουσιαστικά έχουν εκπαιδεύσει το σώμα τους να είναι διαρκώς σε συνθήκες άγχους και αυτό εκλαμβάνεται ως λειτουργικός τρόπος ζωής. Χρειάζεται απλά μια στιγμή που θα πυροδοτήσει τη μη λειτουργικότητα αυτής της μόνιμης έντονης συναισθηματικής κατάστασης και τα συμπτώματα στο σώμα θα αποκαλυφθούν και θα φανερώσουν ότι το μυαλό και το σώμα συνδέονται και επηρεάζει άμεσα και καθοριστικά το ένα το άλλο.

Η έννοια της συναισθηματικής επάρκειας είναι εκείνη που μπορεί να προσφέρει στον άνθρωπο τη διέξοδο που χρειάζεται για να μπορέσει να αποδεχτεί το τραύμα του και όχι απαραίτητα να συγχωρέσεις εκείνους που το προκάλεσαν, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Alice Miller. Η έννοια της συγχώρεσης στους κακοποιητές αποτελεί μια αναχρονιστική ηθική που έχει τις ρίζες της σε θρησκευτικές οδηγίες στους πιστούς, που για να κερδίσουν μια θέση στον παράδεισο χρειάζεται να περάσουν μια ολόκληρη ζωή στην κόλαση.

Δείτε ακόμη: Childhood Trauma and the Brain 

Οι άνθρωποι αρρωσταίνουν από το τραύμα, πεθαίνουν από τη μοναξιά και την έλλειψη αγκαλιάς και φροντίδας, ξεχνάνε τη ζωή τους και την ιστορία τους από το Αλτσχάιμερ. Όταν καταπιέζουν όλα τα σημαντικά εκείνα που αισθάνονται και δεν τα εκφράζουν, όταν επιτρέπουν στην τοξικότητα να πλημμυρίσει το σώμα τους, νοσούν από καρκίνο.

Το σώμα όμως, όπως και το συναίσθημα πάντα μας μιλάει και πάντα μας φανερώνει.

Χρειάζεται αποδοχή, ενσυνειδητότητα και σιωπή για να ακούσουμε τον θόρυβο, και τη στιγμή που θα τρομάξουμε, να ξέρουμε ότι ο φόβος είναι ένα συναίσθημα, και ότι η ζωή μπορεί να συνεχίζεται και μετά το τραύμα.

Συγγραφή: Νικόλας Τσιλιβαράκος, Κοινωνικός Λειτουργός, Εκπαιδευόμενος Ψυχοθεραπευτής – Δραματοθεραπευτής

Επιμέλεια: Ομάδα του Teach n’ Treat

Βιβλιογραφία:

Levine A. Peter, Frederic Ann, Το ξύπνημα της τίγρης, Θεραπεύοντας τις τραυματικές εμπειρίες, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

Gabor Mate, Όταν το σώμα λέει όχι, Το κόστος του κρυφού στρες, Εκδόσεις Key Books

Alice Miller, Το σώμα δεν ψεύδεται ποτέ, Εκδόσεις Ροές

Noga Tsur, PhD, Chronic Pain Personification Following Child Abuse: The Imprinted Experience of Child Abuse in Later Chronic Pain

Gary M. Franklin, MD, MPH, Lorene M. Nelson, MS, Robert K. Heaton, PhD, Jack S. Burks, MD, and David S. Thompson, MD, Stress and Its Relationship to Acute Exacerbations in Multiple Sclerosis

Adele Warrilow & Michael Morton, Autoimmune disorders in child psychiatry: keeping up with the field