Ενδοσχολική Βία: Μια Πρόκληση στην Αρχή της Νέας Σχολικής Χρονιάς

Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, ένα κρίσιμο θέμα που χρήζει άμεσης προσοχής είναι η ενδοσχολική βία, ή αλλιώς bullying. Ως επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας έχουμε ευθύνη να υποστηρίξουμε όχι μόνο τα θύματα, αλλά και τους θύτες, ώστε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές, υποστηρικτικό και ενσυναισθητικό σχολικό περιβάλλον. Σε αυτό το άρθρο αναλύουμε το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας, τις επιπτώσεις της στην ψυχική υγεία, καθώς και τις σύγχρονες μεθόδους παρέμβασης και πρόληψης, με έμφαση στη δραματοθεραπευτική προσέγγιση.

Τι Είναι η Ενδοσχολική Βία;

Η ενδοσχολική βία (bullying) περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες αρνητικές και επιθετικές συμπεριφορές μεταξύ μαθητών, με σκοπό την πρόκληση βλάβης ή φόβου. Μορφές της βίας αυτής περιλαμβάνουν:

• Λεκτική βία: κοροϊδία, προσβολές, απειλές.
• Σωματική βία: χτυπήματα, σπρωξίματα.
• Κοινωνική απομόνωση: αποκλεισμός από παρέες, διάδοση φημών.
• Ηλεκτρονικός εκφοβισμός (cyber bullying).
• Βία που βασίζεται σε φυλετικά, θρησκευτικά ή άλλα χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με μελέτες σε ελληνικά σχολεία, τα ποσοστά θυμάτων κυμαίνονται περίπου στο 8%, ενώ το 5-7% των μαθητών αναγνωρίζονται ως θύτες (psychosynthesis.gr).

Οι Επιπτώσεις της Ενδοσχολικής Βίας στην Ψυχική Υγεία

Τα θύματα ενδοσχολικής βίας συχνά βιώνουν έντονα ψυχολογικά προβλήματα όπως:

• Άγχος και κατάθλιψη.
• Μειωμένη αυτοεκτίμηση και αίσθημα απομόνωσης.
• Δυσκολία στη συγκέντρωση και στη σχολική απόδοση.
• Σε ακραίες περιπτώσεις, σκέψεις αυτοκτονίας.

Μεγάλη μελέτη από την Κίνα, με δείγμα πάνω από 95.000 μαθητές, διαπίστωσε ότι τα θύματα έχουν έως και 18 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης διαταραχών άγχους και μετατραυματικού στρες (arxiv.org).

Αντίστοιχα, οι θύτες παρουσιάζουν αυξημένες πιθανότητες προβλημάτων συμπεριφοράς και κοινωνικής αποξένωσης, δείχνοντας την πολυπλοκότητα του φαινομένου.

Αποτελεσματικά Προγράμματα Πρόληψης και Παρέμβασης

Η σύγχρονη έρευνα προτείνει πολυδιάστατα προγράμματα που στοχεύουν όχι μόνο στην αντιμετώπιση, αλλά και στην πρόληψη της ενδοσχολικής βίας. Μεταξύ αυτών:

Social–Emotional Learning (SEL) και Positive Action

Προγράμματα που ενισχύουν τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες των μαθητών, μειώνοντας αρνητικές συμπεριφορές έως και 58% και βελτιώνοντας την αυτοεκτίμηση και τη θετική κοινωνική αλληλεπίδραση (mdpi.com).

Positive Behavior Supports (PBIS) και SWPBIS

Προγράμματα που καθιερώνουν θετικά πρότυπα συμπεριφοράς, μειώνοντας πειθαρχικά περιστατικά και βελτιώνοντας το κλίμα του σχολείου.

Olweus Bullying Prevention Program (OBPP)

Ένα από τα πρώτα παγκοσμίως προγράμματα, το OBPP έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τα περιστατικά bullying κατά 35-45% σε εφαρμογές στη Νορβηγία και τις ΗΠΑ.

Επανορθωτικές Πρακτικές (Restorative Practices)

Μέθοδοι που προάγουν τον διάλογο, την επανόρθωση των σχέσεων και την ανάληψη ευθύνης από τους μαθητές, οδηγώντας σε μείωση βίας και καλύτερη ψυχική ευεξία (frontiersin.org).

Αξιολόγηση Κινδύνου (Threat Assessment)

Εφαρμογές που στοχεύουν στην πρόληψη βίαιων επεισοδίων μέσω ομάδων αξιολόγησης και παρέμβασης, με ενίσχυση της ψυχικής υγείας και μείωση των ποινών (newyorker.com).

Προσέγγιση Trauma-informed

Επιχειρεί να κατανοήσει τις συμπεριφορές ως εκφράσεις τραύματος και προτείνει θεραπευτική αντί πειθαρχικής αντίδρασης, συμβάλλοντας στη μείωση των αναφορών και αναστολών μαθητών.

Η Δραματοθεραπεία ως Εργαλείο Παρέμβασης στην Ενδοσχολική Βία

Η Δραματοθεραπεία χρησιμοποιεί το δράμα και το θεατρικό παιχνίδι ως μέσα έκφρασης και ψυχοθεραπευτικής επεξεργασίας. Αποτελεί μια δυναμική προσέγγιση που:

• Ενισχύει την ενσυναίσθηση και την κατανόηση του άλλου.
• Αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες μέσα από ρόλους και σενάρια.
• Επιτρέπει την ασφαλή έκφραση συναισθημάτων, φόβων και επιθυμιών.

Σε θύματα ενδοοικογενειακής ή ενδοσχολικής βίας, η Δραματοθεραπεία μπορεί να μειώσει συμπτώματα PTSD, άγχους και κατάθλιψης, ενώ παράλληλα ενισχύει την αυτοεκτίμηση και την αίσθηση ελέγχου (psychologynow.gr).

Διαβάστε ακόμα: Λέμε ΟΧΙ στο Bullying |  Το άγχος στην παιδική ηλικία

Θέατρο Forum στα Σχολεία: Η Φωνή των Μαθητών

Το Θέατρο Forum αποτελεί μια μορφή θεάτρου συμμετοχής όπου οι μαθητές αναπαριστούν και επεξεργάζονται σκηνές ενδοσχολικής βίας, αναζητώντας εναλλακτικές συμπεριφορές και λύσεις. Μέσα από τον διάλογο και τη δημιουργική δράση:

• Αναπτύσσουν δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων.
• Ενισχύουν την ενσυναίσθηση.
• Προάγουν θετική αλλαγή στη σχολική κοινότητα (catisart.gr).

Συνεργασία Σχολείου, Οικογένειας και Επαγγελματιών Υγείας

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας απαιτεί:

• Συνεργασία εκπαιδευτικών, γονέων και επαγγελματιών ψυχικής υγείας.
• Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση.
• Ολιστικά προγράμματα που ενσωματώνουν πρόληψη, θεραπεία και αποκατάσταση.

Πρακτικές Προτάσεις για τη Νέα Σχολική Χρονιά

• Οργάνωση σεμιναρίων για εκπαιδευτικούς και γονείς.
• Διαδραστικά εργαστήρια δραματοθεραπείας και θεάτρου.
• Εφαρμογή προγραμμάτων SEL και επανορθωτικής δικαιοσύνης.
• Δημιουργία ομάδων αξιολόγησης και υποστήριξης.
• Ενίσχυση μιας κουλτούρας ενσυναίσθησης και σεβασμού.

Συμπέρασμα

Η ενδοσχολική βία αποτελεί ένα σύνθετο και πολυδιάστατο φαινόμενο που επηρεάζει βαθιά τη ζωή των παιδιών και της σχολικής κοινότητας. Ως επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας, μπορούμε να αποτελέσουμε πολύτιμους συνοδοιπόρους στην πρόληψη και την αποκατάσταση, αξιοποιώντας τόσο επιστημονικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις όσο και τη δύναμη της δημιουργικής έκφρασης. Ας υποδεχθούμε τη νέα σχολική χρονιά με δέσμευση για ασφάλεια, ενσυναίσθηση και σεβασμό.

Σύνταξη: Νικόλας Τσιλιβαράκος, Κλινικός Κοινωνικός Λειτουργός, Ειδ. Δραματοθεραπευτής – Ψυχοθεραπευτής

Επιμέλεια: Ομάδα του Teach n’ Treat

Βιβλιογραφία

1. Zhao, et al. (2023). “Association between school bullying and mental health outcomes: A cross-sectional study”. arXiv. https://arxiv.org/abs/2306.06552
2. Social Sciences (2024). “Positive Action program and school bullying prevention”. https://www.mdpi.com/2076-0760/13/4/222
3. Olweus, D. “Bullying Prevention Program”. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Dan_Olweus
4. Restorative practices in schools. Frontiers in Education. https://www.frontiersin.org/journals/education/articles/10.3389/feduc.2025.1520137/full
5. “Can Research Show that Threat Assessment Stops Mass Shootings?” New Yorker. https://www.newyorker.com/news/annals-of-inquiry/can-researchers-show-that-threat-assessment-stops-mass-shootings
6. Drama therapy. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Drama_therapy
7. Δραματοθεραπεία σε θύματα ενδοοικογενειακής βίας. https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/sxeseis/kakopoiisi/9683-i-dramatotherapeia-ypostirizei-psyxokoinonika-ta-thymata-endooikogeneiakis-vias.html
8. Θέατρο Forum σε σχολεία. CATISART. https://www.catisart.gr/endoscholiki-via-teen-talk-bullying

1. Ενδοσχολική βία, ψυχοκοινωνικές προσεγγίσεις. Psychosynthesis.gr. https://www.psychosynthesis.gr/άρθρα/ενδοσχολική-βία/